ORM czym jest i jak sobie z nim poradzić?
A jeśli nie mówi?
Opóźniony rozwój mowy, bo to właśnie kryje się pod tym tajemniczym skrótem, jest to obniżona sprawność języka na skutek wielu czynników egzogennych (braku lub nadmiaru bodźców słownych, nieprawidłowych wzorców językowych dorosłych, zaniedbań wychowawczych) i endogennych (uszkodzeniu OUN, uszkodzeniu narządu słuchu, uszkodzeniu obwodowego narządu mowy, niedorozwoju umysłowego, autyzmu dziecięcego), powstała w czasie kształtowania się mowy dziecka. Przejawia się niezwykle ubogim słownikiem, małą ilością zdań (szczególnie złożonych), stosowaniem nieprawidłowej gramatyki oraz przedłużaniem się okresu swoistej mowy dziecięcej.
Dziecko dobrze słyszy, rozumie polecenia słowne oraz umie wymówić głoski i sylaby, ale trudności sprawiają mu scalanie ich w wyraz. Opóźniony rozwój mowy najczęściej stwierdza się dopiero
w 3 roku życia, kiedy to dziecko trafia do przedszkola, a rodzice martwią się, dlaczego ich pociecha nie komunikuje się z rówieśnikami, nie podejmuje prób rozmowy z nauczycielami, posługuje się głównie gestami. Jest to czas, gdy powinno wymawiać już wszystkie samogłoski (a, o, e, i, u, y, ą, ę) oraz spółgłoski tj. (p, b, m, n, w, f, t, d, ch, k, g, l, ł, j, ś, ź, ć, dź), a tymczasem prezentuje mały zasób słownictwa, albo nie mówi wcale. Jednak nie zawsze opóźnienia w nabywaniu umiejętności językowych muszą oznaczać patologie funkcjonowania dziecka. Zdarza się często, że małe dzieci nie mówią (a nawet nie podejmują prób) z powodu wyręczania ich w tej sytuacji przez rodziców czy dziadków, którzy domyślają się po powtarzającej się minie dziecka, albo skinieniu ręki lub innych gestach o co mu chodzi i nie nazywając tej czynności wykonują polecenie malucha.
Jak zatem może się ono nauczyć mówić?
Należy jednak pamiętać, że każde dziecko rozwija się w indywidualnym tempie. Niektóre szybciej nabywają zdolności poprawnego mówienia, inne potrzebują na to więcej czasu (szczególnie płeć męska).
Gdy rodzice mają wątpliwości czy ich dziecko rozwija się prawidłowo, powinni poradzić się specjalisty (wychowawcy, logopedy, psychologa) w celu uzyskania fachowej pomocy.
Do zadań rodziców należy także stymulowanie rozwoju zdolności językowych u własnych pociech.
W jaki sposób należy to robić?
Oto kilka cennych wskazówek:
- Mów do dziecka jak najwięcej, powoli i wyraźnie. Komentuj, co aktualnie robisz, albo co robi twoje dziecko.
- Nie zdrabniaj słów!!!
- Dołączaj gestykulację.
- Nazywaj przedmioty z najbliższego otoczenia.
- Sprawdź, czy dziecko rozumie twoje polecenia np. "Pokaż, gdzie masz nos", "Przynieś lalkę", "Podaj klocek".
- Zaobserwuj, czy dziecko poprawnie oddycha, gryzie, żuje i przełyka pokarm.
- Przyjrzyj się jego narządom mowy- językowi i wargom.
- Zbadaj, czy twoje dziecko nie ma problemów ze słuchem.
- Mów do dziecka szeptem i obserwuj jego reakcje.
- Ucz maluszka koncentrowania wzroku na rozmówcy. Patrz na dziecko, kiedy do niego mówisz.
- Nie wyręczaj dziecka w mówieniu, nie przerywaj mu w pół zdania, nie dokańczaj wypowiedzi za dziecko, nie wyśmiewaj jego nieudanych prób powtarzania wyrazów.
- Inicjuj sytuacje, w których dziecko ma szansę jak najwięcej mówić. Zadawaj pytania.
- Powtarzaj trudne wyrazy, ale nagminnie nie poprawiaj nieprawidłowych gramatycznie form, ani nie wymagaj w pierwszej próbie nienagannej artykulacji słów.
- Zachęcaj maluszka do naśladowania odgłosów zwierząt, przyrody czy czynności codziennych.
- Czytaj dziecku książeczki. Nazywaj to, co znajduje się na rysunkach. Podpowiadaj dziecku pierwsze sylaby słów, prosząc o nazywanie przedmiotu na ilustracjach.
- Śpiewaj dziecku, ucz wierszyków i wyliczanek- w ten sposób ćwiczysz słuch muzyczny.
- Ucz nie tylko komunikacji werbalnej, ale też niewerbalnej- kontaktu wzrokowego, gestów, mimiki twarzy itp.
- Stosuj ćwiczenia oddechowe, np. dmuchanie na piórko, kulki waty itp.
- Nie zapominaj o gimnastyce buzi i języka, np. masujcie sobie wzajemnie policzki, zachęcaj malucha do naśladowania cmokanie, mlaskania, parskania, robienia dzióbka warg, oblizywania ust, przesuwania języka od ząbków do podniebienia itp.
- Zachęcaj dziecko do kontaktu z rówieśnikami, chodź z nim na place zabaw, zapisz do przedszkola, by sprowokować go do komunikowania się z innymi.
- Zachęcaj dziecko do rozmawiania, stymuluj jego potrzebę wyrażania emocji, chwal za każdą reakcję głosową!
Prawidłowy rozwój mowy to nie tylko zadanie dla dziecka, to także wyzwanie dla rodziców.
Gdy poznamy przyczynę, dla której dziecko nie mówi, można rozpocząć odpowiednie leczenie.
Im szybciej pociechy otrzymają pomoc, tym większe szanse na sukces, by w przyszłości mogły swobodnie komunikować się
z otoczeniem, wyrażać swoje uczucia, uczyć się i odnosić sukcesy w szkole.
A zatem oderwijmy się od codziennych obowiązków, odklejmy dzieci od telewizorów czy tabletów
i poświęćmy im trochę uwagi...
Opracowała: Aleksandra Tarnopolska- Piątek
Bibliografia:
- Logopedia Pytania i odpowiedzi, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Opole 2003.
- Logopedia, I.Styczek, Warszawa 1980
- www.logopedia.pl
- Samogłoski nosowe w wymowie dzieci w wieku przedszkolnym, B. Kamińska, Lublin 2
