Zdolne czy utalentowane?
Obydwa słowa w języku potocznym używane są zamiennie, ponieważ jest to definicja dziecka
o wyjątkowych zdolnościach w jednej lub wielu dziedzinach.
Niegdyś za dzieci "bystre" uważano te, które miały wysoki iloraz inteligencji (IQ z angielskiego "intelligence quotient"), choć nikt nigdy nie doszedł do tego, jaką ma ta magiczna liczba wartość.
W dzisiejszych czasach, aby określić czy mamy dzieci zdolne lub utalentowane zwracamy uwagę na wiele różnych aspektów. Istnieją długie listy cech intelektualnych i osobowościowych, którymi rodzice i  nauczyciele mogą się kierować przy ocenie stopnia uzdolnienia dziecka.
Pamiętajmy jednak o tym, że dziecko utalentowane nie musi wcale wykazywać wszystkich cech.

 Cechy ogólne dziecka uzdolnionego:

    • uczy się chętnie i łatwo
    • ma dobrą pamięć
    • posiada rozległą wiedzę ogólną
    • zadaje mnóstwo sondujących problem pytań
    • zagłębia się w szczególnie interesujące go dziedziny i zajęcia
    • wykazuje dużą ciekawość
    • ma żywą i twórczą wyobraźnię
    • ma niezwykłe i autentyczne poczucie humoru
    • z rozmysłem stawia sobie nowe wyzwania i wyszukuje problemy do rozwiązania
    • posługuje się poprawnym językiem i wyszukanym słownictwem
    • woli pracować samodzielni
    • ma wiele własnych pomysłów i rozwiązań różnych problemów
    • łatwiej niż jego rówieśnicy nawiązuje kontakty z ludźmi
    • znajduje zarówno przyjemność, jak i wyzwanie w czysto intelektualnych dążeniach
    • potrafi wykazać zdolności przywódcze już we wczesnym wieku
    • wykazuje wzmożoną i głęboką wrażliwość na cudze i własne uczucia
    • wykazuje niezwykłą emocjonalną głębię, intensywność uczuć i zachowań
      • ma wysokie wymagania względem siebie i innyc

Od czego zacząć...
Wiele zdolnych i utalentowanych dzieci posiada jedno lub więcej hobby, którym się oddaje. Taka pasja może być ściśle związana z dziedziną, w której dziecko wykazuje zdolności- może też jednak być zupełnie inna i stanowić odskocznię od obszaru talentu. Z drugiej jednak strony jest wiele dzieci mających bardzo szeroki zakres pasji i zainteresowań.
Jednym ze wskaźników talentu u młodszych dzieci jest mania kolekcjonowania różnych przedmiotów, a następnie grupowania ich wg różnych kryteriów. Dziecko np. może mieć pokaźną kolekcję muszli morskich,albo kamieni, które podzielone są w zależności od koloru czy rozmiaru itd. Następnie maluch zbada temat już nieco dokładniej i stworzy kolekcję. Taka kolekcja może przerodzić się w mini muzeum. Nie wolno takiego "zbieractwa" krytykować, ponieważ istnieje ryzyko, że pozbawimy dziecko talentu w określonej dziedzinie tylko dlatego, że mini kolekcja wydaje nam się zwykłym "nieporządkiem" w jego pokoju pełnym drobnych nic (dla nas dorosłych) nie znaczących elementów.
Ważną sprawą jest dokładne określenie rodzaju i zakresu talentu na etapie, gdy zaczynamy go dostrzegać u dziecka.  Może to być: talent artystyczny, twórczy, aktorski, muzyczny, matematyczny, przywódczy, sportowy, pisarski, naukowy, talent do nauki języków obcych oraz techniczny. Jednak każdy talent należy rozwijać w inny sposób, pamiętając by odpowiednio stymulować dziecko, zachęcać do działania, wykorzystywać wiele możliwości i współpracować z wieloma środowiskami.

Oto kilka cenny wskazówek, które sprzyjają rozwijaniu talentów u dzieci:

  • należy stworzyć atmosferę, która będzie dziecko stymulowała intelektualnie i pobudzała jego ciekawość
  • nawiązać ciepłe, bliskie stosunki z dzieckiem, oparte na wzajemnym szacunku
  • stać się dla dziecka wzorem do naśladowania
  • aktywnie interesować się tym, co dziecko robi w przedszkolu, szkole oraz w domu
  • nie porównywać dziecka do jego rodzeństwa
  • pomagać dziecku wyznaczać priorytety i osiągalne dla niego cele
  • ustalić wymagania i zasady obowiązujące w domu
  • zawsze okazywać uczucie, zaufanie i aprobatę; otwarcie chwalić dziecko, jeśli uczyni coś dobrego
  • wspierać dziecko - angażować się w jego problem.

Dlaczego? Po co? Jak?...

Dzieci zdolne charakteryzuje ogromna ciekawość intelektualna. Ciągle pytają "dlaczego?". Usiłują wszędzie znaleźć związki przyczynowo- skutkowe i potrafią szybko wychwycić zasady leżące u podstaw problemu. Rodzice często zbywają wielokrotnie powtarzające się pytania swoich pociech. Irytują się, uważając, że pomimo wyjaśnień problemu, dziecko i tak nic z tego nie zrozumie, albo zacznie pytać o nowe fakty. Niezwykle istotną rzeczą jest postarać się na każde pytanie odpowiadać ze stoickim spokojem i udzielać informacji na tyle zrozumiale, aby zaciekawić potomka nowymi wiadomościami.

Nuda zabija pasje...

Należy pamiętać, że dzieci utalentowane szybko się nudzą przy powtarzaniu tych samych czynności - zatem przed ich rodzicami i nauczycielami stoi kolejne zadanie: trzeba poszerzać i wzbogacać program oraz indywidualizować wymagania.

Kilka słów o mowie...

Wiele zdolnych malców ma bogate słownictwo i posługuje się językiem w sposób umiejętny i łatwy. Dzieci te mówią płynnie, są twórcze i pewne siebie zarówno w języku pisanym, jak i mówionym. Znajdują przyjemność w graniu słowami i zagłębianiu się w językowe subtelności i możliwości- innymi słowy "dobrze czują język".

Nie takie grzeczne jak się wydaje...

Dzieci zdolne i utalentowane to takie same dzieci jak wszystkie inne- jedne są grzeczne inne nie. Niektóre są z kolei przedwcześnie dojrzałe (co nie zawsze znajduje aprobatę wśród dorosłych).

Istnieje szereg negatywnych zachowań, które mogą przejawiać dzieci zdolne m.in.:

  • upór
  • obojętność na zasady dobrego wychowania
  • hałaśliwość i kłótliwość
  • egocentryzm
  • niezdolność akceptowania opinii innych
  • żywy temperament
  • nieustępliwość

 Jeżeli nie popracujemy nad zahamowaniem zachowań niepożądanych odpowiednio wcześnie, można spodziewać się, że nasilą się wraz z wiekiem dziecka.

Czy talent jest dziedziczny?
Według psycholog Barbary Clark: "Talent jest czymś biologicznie zakorzenionym- swego rodzaju metką świadczącą o dużej inteligencji, która jest rezultatem wysoce zaawansowanej
i przyspieszonej integracji różnych funkcji mózgu". Dziecięcy talent musi być jednak rozwijany
i pielęgnowany przez rodziców oraz środowisko- przewidujące i zachęcające do działania. Rodzice powinni ściśle współpracować z placówką, do której dziecko uczęszcza, by wspólnie
z nauczycielami zaspokajać potrzeby swego utalentowanego potomka.

Oczywistą sprawą jest, że w rozwijaniu zdolności i talentu dziecka zasadniczą rolę odgrywa rodzina, a następnie szkoła. Jednak to Ty- Drogi Rodzicu ponosisz główną odpowiedzialność za sukces Twojego dziecka. Należy pamiętać, aby odłożyć na bok własne (często niespełnione) ambicje, a skupić na realnych potrzebach dziecka. Postaraj się więc, by talent dla niego (i dla Ciebie) był przyjemnym przeżyciem. Zachęcaj swoją pociechę do osiągania tego, co rzeczywiście chce osiągnąć, pozwalając jednocześnie odpoczywać i bawić się – tak jak to robią inne dzieci. Jest to przecież podstawowy warunek dorastania!

I co dalej?..

Niezależnie od rodzaju talentu, jaki przejawia Wasze dziecko - to wy- jako rodzice- decydujecie, jaki system edukacji będzie najlepszy dla waszej pociechy- szkoła społeczna czy prywatna, a może placówka specjalizująca się w danej dziedzinie.
Zanim dokonacie wyboru powinniście poznać i zrozumieć potrzeby swoich dzieci, jednak bez względu na to jaką szkołę wybierzecie, powinniście się interesować miejscem do którego one uczęszczają  i kontrolować ich postępy w nauce.
Wedug Geoff'a Lewisa jest pewna żelazna zasada, o której powinniśmy zawsze pamiętać:
Twoje dziecko jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero potem dzieckiem utalentowanym!
I jeśli nam dorosłym nie udało się osiągnąć sukcesu we wczesnych latach dzieciństwa - nie zabijajmy pierwiastka doskonałości w naszych pociechach!!!

Bibliografia:
1. Clark Barbara, Growing Up Gifted: Developing the Potential of Children at Home and School, Merrill, London 1983.
2. www.poliszmamiidzieciole.pl
3. Geoff Lewis, Bringing Up Your Talented Child, Australia 1995


                                                                                                          Opracowała
                                                                                       mgr Aleksandra Tarnopolska- Piątek